Ruimtelijke Investeringsstrategie Amersfoort (RISA)

Portefeuillehouder  

Rutger Dijksterhuis  

Inleiding  

Deze paragraaf is nieuw binnen de Amersfoortse meerjarenbegroting. De Ruimtelijke Investeringsstrategie (hierna RISA) heeft betrekking op meerdere programma's; deze paragraaf geeft een samenvattend beeld van de RISA. Het beleid rondom de RISA is nog in ontwikkeling en daarmee ook deze paragraaf.

De gemeenteraad heeft met het vaststellen van de kadernota 2025-2028 ruimte gecreëerd voor ruimtelijke investeringen die de ambities uit de omgevingsvisie gezond samenleven en het coalitieakkoord 2022-2026 moeten realiseren. Voor de periode 2025-2028 verwacht het college € 110 miljoen extra te investeren, voor de periode tot en met 2040 is er naar schatting een bedrag van € 728 miljoen nodig om de ambities uit de omgevingsvisie te kunnen realiseren. De RISA helpt om de keuze te maken op welk moment welke ruimtelijke investering het beste kan worden gerealiseerd. Via de kadernota en de meerjarenbegroting worden deze keuzes aan de raad voorgelegd. Via de zomerrapportage en de jaarrekening zal verantwoording worden afgelegd over de beschikbaar gestelde middelen.

Beleidskader algemene uitgangspunten  

Om de ambitie ‘gezond samenleven’ van de Amersfoortse omgevingsvisie daadwerkelijk te kunnen realiseren, zijn forse investeringen nodig in de groei van de stad. Niet alleen binnen gebiedsontwikkelingen maar ook daarbuiten. Op terreinen als mobiliteit, energie en circulariteit is een transitie nodig. Daarnaast moeten Amersfoorters kunnen recreëren en werken in de stad en moet het voorzieningenaanbod op peil blijven. De groei van de stad vraagt daarnaast om rekening te houden met dier en natuur, waarin ecologische en klimaatveranderingsvraagstukken niet worden vergeten. Deze opgaves gelden niet alleen voor de groei van de stad. Ook in de bestaande stad moeten meerdere transities plaatsvinden op het gebied van mobiliteit, energie en circulariteit. Daarnaast is klimaatveranderingsproblematiek zoals hittestress ook aanwezig in de bestaande stad. De RISA helpt de investeringsopgave die voortkomt uit al deze vraagstukken te faciliteren:  

1. De RISA biedt overzicht in wat (concrete projecten/opgaven), wanneer (fasering en volgorde) en hoe (investeringsopgave) de gemeente Amersfoort de ambities uit de Omgevingsvisie ‘gezond samenleven’ kan realiseren.  

2. De RISA is een hulpmiddel voor het college met een ondersteunend afwegingskader om keuzes te kunnen maken in de fasering van projecten en te prioriteren in welke projecten ruimtelijke investeringen vragen.  

De RISA zit ten tijde van dit schrijven nog in de opstartfase. Een afwegingskader om keuzes te maken wordt op dit moment nog uitgewerkt. Een eerste stap in prioriteren is wel gemaakt door te focussen op zes prioritaire opgaves: Vathorst (inclusief Bovenduist), binnenstedelijke woningbouw (inclusief Hoefkwartier), Langs Eem en Spoor, energietransitie & circulariteit, mobiliteitstransitie en openbare ruimte. Verder zal er in het afwegingskader aandacht zijn voor de mate waarin een project bijdraagt aan de omgevingsvisie, het coalitieakkoord, risico's en complexiteit van de uitvoering van het project en de mogelijkheid op het ontvangen van cofinanciering. Daarnaast zal organisatiecapaciteit een randvoorwaarde zijn.    

Vóór de behandeling van de Kadernota 2026-2029 zal aan de raad een vooruitblik vanuit de herijking van de RISA worden gepresenteerd. Hierin wordt een vergezicht geschetst richting 2040 op hoog abstractieniveau en wordt getracht om een concretisering aan te geven voor de eerste 4 jaar.   

 Op basis van de periodieke herijking kan de raad bij kadernota, begroting en jaarrekeningen besluiten;  

1. Waar de beschikbaar gestelde middelen voor de RISA aan worden besteed op basis van een voorstel van het college. Besteding van de RISA-middelen zullen niet altijd worden uitgevoerd in de verwachte jaarschijf. Dit blijft afhankelijk van meerdere (deels externe) factoren die niet allemaal beïnvloedbaar zijn, zoals afhankelijkheden van derden, gebrek aan personele capaciteit (in- en extern), materiaal schaarste, vertraagde of niet gelukte aanbestedingen en bezwaar en beroep in ruimtelijke procedures. In het geval van verschuivingen in uitgave naar een andere jaarschijf vallen er middelen vrij. Het uitgangspunt is om vrijvallende middelen te storten in de reserve RISA, om bijvoorbeeld incidentele uitgaven, grondaankopen, voorbereidingskosten of personeelskosten die ten grondslag liggen aan ruimtelijke ontwikkelingen te kunnen dekken.  

2. Om eventuele vrijvallende middelen in de reserve RISA te storten. De herijking laat ook zien of het principebesluit om de jaarlijkse stijging van € 1,5 miljoen structureel vrij te maken voor ruimtelijke investeringen past bij het beeld naar de toekomst.  

3. Als het toekomstbeeld is veranderd, kan de raad besluiten de jaarlijkse stijging te verhogen of te verlagen.  

Strategische investeringen  

Het instrument RISA zit nog in de opstartfase. De groei van de stad brengt investeringsvragen met zich mee. Binnen de zes prioritaire opgaven, maar ook daarbuiten. We kijken naar een verdeling van middelen over de verschillende jaarschijven heen. Dat betekent dat er jaarlijks geen gelijke verdeling van middelen is over verschillende thema's, maar over de jaren heen genomen is er aandacht voor alle opgaven.  

De aankomende jaren worden de meest prangende investeringen binnen twee opgaven verwacht: Langs Eem en Spoor en het programma mobiliteitstransitie. Bij Langs Eem en Spoor komen er projecten voort uit het vastgestelde samenbindend raamwerk voor bovenwijkse voorzieningen en verbindingen. Voor het programma mobiliteitstransitie wordt gewerkt aan een omgevingsprogramma en bijbehorende uitvoeringsagenda. Op voorhand is duidelijk dat hier veel projecten uit voort komen die een investering vragen. Echter is op dit moment nog de vraag binnen beide opgaven welke projecten als eerste tot investeringen kunnen leiden.

De bedragen binnen de onderstaande tabellen zijn een schatting en bedoeld om gevoel te geven bij de omvang van de projecten. De raad zal vanuit haar budgetrecht kredieten voor projecten die vanuit de RISA financiële middelen verkrijgen kunnen autoriseren. Daarvoor zijn er twee routes:    

1. Via de projecten zelf, dit zou een apart besluit ergens in een jaar betekenen. In het geval van meerdere financieringsbronnen of onduidelijkheid over de precieze startdatum is dit het meest passend.  

2. Mocht de startdatum helder zijn zal de kredietaanvraag al worden meegenomen in de betreffende begroting om de vertraging van een apart besluitvormingsproces te voorkomen. In de onderhavige begroting 2025-2028 is dit nog niet het geval.

Projecten binnen Langs Eem en Spoor:  

* = voor herinrichting Amsterdamseweg en de passerelle is rekening gehouden met de te verwachten bijdrage van de provincie als cofinanciering voor BO Mirt -middelen 

Herinrichting Amsterdamseweg inclusief fietsverbinding station Kop van Isselt-station 

Voor de ontwikkeling van Langs Eem en Spoor is het noodzakelijk deze straat grondig aan te pakken en her in te richten. Herinrichting van de Amsterdamseweg biedt extra ruimte en mogelijkheden om een volwaardige parallelstructuur voor langzaam verkeer te faciliteren en een brede middenberm toe te passen, waar ruimte is voor groen en waar gefaseerd oversteken voor langzaam verkeer mogelijk wordt gemaakt.

Vanuit de middelen van BO-MIRT in 2022 is voor de herinrichting budget beschikbaar. Maar een essentieel deel van de herinrichting betreft de oversteekbaarheid van de Amsterdamseweg. Hiervoor staan nog meerdere varianten in het raamwerk. Afhankelijk van de keuze hierin kan er een forse dekkingsvraag ontstaan. Daarnaast nemen we hier ook de fietsroutes vanuit Kop van de Isselt naar Centraal mee, omdat dit essentieel is voor de invulling van de oversteekbaarheid van de Amsterdamseweg.  

Interwijkse verbinding passerelle  

Onderdeel van het samenbindend raamwerk is een langzaam verkeersbrug over het spoor. Een zelfstandige passerelle centraal op de Wagenwerkplaats levert een extra verbinding op tussen Soesterkwartier en De Berg en Binnenstad en één die makkelijker is dan de station traverse. Het is een belangrijke extra verbinding over het spoor tussen de Brouwerstunnel en de twee kilometer verder gelegen spoorwegovergang in de Soesterweg. 

Vanuit BO-MIRT middelen is een bijdrage voor een beperkte en goedkopere variant verkregen. Deze variant was gericht op uitbreiding van de huidige traverse en het daarmee beter toegankelijk maken van de perrons. De huidige ambities in de verschillende varianten reiken verder. Daardoor zullen de kosten hoger uitvallen.  

Recreatieve oversteek Eem 

In het samenbindend raamwerk is een van de onderdelen de route Kleine Koppel – Havenweg / De Schans. Het gaat om de recreatieve verbinding van Langs Eem en Spoor met de Eem en het buitengebied. Hier moeten nog verschillende vragen worden beantwoord die essentieel zijn voor de ontwikkeling van Kop van Isselt en een aanpassing van kruispunten op de Industrieweg. De keuzes die gemaakt worden met betrekking tot waar en hoe de Eem wordt doorkruist leiden tot verschillende investeringsvragen. Na deze keuzes is uitvoering op korte termijn van belang voor de ontwikkeling van Kop van Isselt.  

Projecten binnen de mobiliteitstransitie: 

Standsrand/wijkhubs 

Vanuit het nog vast te stellen omgevingsprogramma mobiliteitstransitie zien we dat een van de eerste projecten die investeringen zullen vragen de verschillende vormen van hubs zijn. De uitwerking hiervan vindt plaats in het programma, maar de verwachting is dat er eind 2024 meer bekend wordt of er al middelen nodig zijn voor de ontwikkeling van hubs in 2025. In ieder geval voor onderdelen, zoals bijvoorbeeld grondverwerving.  

Overige projecten 

Daarnaast zijn er een aantal kleinere projecten die op kortere termijn uitgevoerd kunnen worden die binnen de doelstellingen van de RISA passen. Onderstaande tabel geeft deze projecten en het verwachte opleveringsjaar weer.